Beşparmak Dağı'nda keşfedilen bitki literatüre kazandırıldı

Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ile Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım ve takımı, Aydın'ın Söke ilçesi sonlarındaki Beşparmak Dağı'nda tespit edilen yeni bir kazgagası tipini bilim dünyasına kazandırdı.

Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, yeni bir bitki cinsini bilim dünyasına kazandıran Prof. Dr. Hasan Yıldırım’ı ve takımını tebrik ederek muvaffakiyetler diledi.

Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Beyin ve Hudut Cerrahi Anabilim Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Varol Aydın, mart ayında  Aydın ile Muğla hudutlarında yer alan ve “Latmos” olarak bilinen Beşparmak Dağı'nda yaptığı seyahat sırasında farklı olduğunu düşündüğü bir bitkinin fotoğraflarını çekerek Prof. Dr. Hasan Yıldırım'a gönderdi. Prof. Dr. Yıldırım, yaptığı araştırma sonucunda bitkinin literatürde kaydının olmadığını belirledi. Prof. Dr. Hasan Yıldırım ve Dr. Öğretim Üyesi Varol Aydın, bitkinin bulunduğu mevkide çalışmalar gerçekleştirdi. Doktora öğrencisi Tuğkan Özdöl ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesinden Öğretim Vazifelisi Dr. Kenan Akbaş'ın da yer aldığı saha ve laboratuvar çalışmasının akabinde hazırlanan bilimsel makale, Finlandiya merkezli milletlerarası hakemli mecmua Annales Botanici Fennici'de yayımlandı. Bilim dünyasına kazandırılan bitkiye “Latmos kazgagası” ismi verildi. Bitkinin bilimsel ismi, keşfi yapan Varol Aydın'a atıfla “Corydalis varolaydinii” oldu.

“Dünyada yalnızca Latmos bölgesinde yayılış gösteriyor”

Bilim dünyasına tanıtılan bu bitkinin dünyada yalnızca Latmos bölgesi hudutları içerisinde yayılış gösterdiğini belirten Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Corydalis (Kazgagası) cinsi dünya genelinde yaklaşık 500 cinse sahip olup, Haşhaşgiller (Papaveraceae) ailesinin cins bakımından en güçlü cinslerinden biridir. Ülkemizde toplamda keşfedilen bu yeni cinsle bir arada 16 çeşit bulunmaktadır. Yeni tıpla ülkemize has olan endemik sayı da 7’ye yükselmiştir.  Latmos, günümüzde Aydın ve Muğla hudutları içinde kalan batıda Söke Ovası, kuzeyde Büyük Menderes Ovası, doğuda Çine ve Karpuzlu Ovası ile güneyde Bafa Gölü ve Milas Ovası ortasındaki dağlık bölge olarak bilinen bir bölgedir. Latmos, jeolojik olarak çok özel bir yapıdadır. Menderes Masifi’nin bir uzantısı olup 500 - 600 milyon yıllık gnays kayaların yeraltından jeolojik süreçlerde yükselerek eşsiz ve jeolojik olarak çok pahalı olan Madran, Gökbel ve Beşparmak (Latmos) Dağları’nın oluşumu ile günümüzdeki halini almıştır. Latmos’un eşsiz tabiatını oluşturanlar yalnızca bu gnays kayalardan ibaret değil, yaklaşık iki bin yıl öncesine kadar Latmos Körfezi olarak Ege Denizi’yle birleşik olan günümüzdeki Bafa Gölü’nün çabucak kuzeyinde çok dik bir eğimle yükselip bin 300 metrelik tepe meydana getirip sonrasında Büyük Menderes Ovası’na yanlışsız alçalan dağ kütlesini kaplayan doğal Fıstık Çamı, Kızılçam ve Meşe ormanlarıyla da çok özel bir coğrafyadır.  Latmos’un ehemmiyeti, Batı Anadolu’daki insan ömrü ve kültürünün en eski izlerinin burada bulunmasıdır. Bugün yaklaşık iki yüz alanda saptanan kaya fotoğrafları 8 bin yıl kadar öncesine tarihlenip savaş ve av sahneleri içermeyen, bayan, aile ve şenlik figürlerinin öne çıktığı temalarıyla çok özel ve özgündür. Latmos; geçmişte İyonya, Lidya, Frigya ve Likya ile çevrili Karya bölgesi ve uygarlığının bir modülü olmuş, Karya kentleri Alinda, Eski Latmos, Herakleia, Euromos, Amyzon ile Labranda Kutsal Alanı ve İyonya Kenti olan Myus’u topraklarında barındırmış. Kalıntıları günümüze dek ulaşan bu kentlerden Alinda ve Herakleia günümüzde de insan ömrünün sürdüğü yerleşimlerle iç içe varlıklarını sürdürüyorlar” diye konuştu.

Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Latmos’ta yalnızca geçmiş omurların izleri yok, günümüzdeki yerleşimler ve insan ömrü klasik özellikleriyle bölgeyi çok bedelli kılıyor. Geçmişte Latmos’un eğimli coğrafyasında oluşturulan tarım teraslarında hala üretim devam ettiriliyor, arıcılık ve bal üretimi, zeytincilik ve yağ üretimi, üzüm bağları, çam fıstığı üretimi ve hayvancılık geçmişten günümüze uzanan klâsik hayat olarak varlığını sürdürüyor.  Latmos’un eşsiz tabiatını oluşturan gnays kayalar felspat, kuvars ve kuvarsit üzere madenler içeriyor ve bunlar için bu alanda ağır bir madencilik çalışmaları yapılıyor. Bölgenin çok özel yaban hayatı, flora ve faunası da madencilik çalışmalarından epeyce olumsuz bir biçimde etkileniyor. Latmos ve dünyada yalnızca Latmos’un sonları içerisinde hayat talihi bulan ‘Latmos kazgagası’ başta olmak üzere mevcut tüm floristik ve faunistik tehdit altında bulunuyor. Latmos’u bütünüyle koruyacak bir statü sağlanması çok kıymetli ve bir an evvel gerçekleştirilmeli, yoksa dünyanın çok kıymetli doğal ve kültürel miras alanlarından olan Latmos’u ve dünyada yalnızca Latmos’ta bulunan ‘Latmos kazgagası’nı yakın bir gelecekte maalesef yitirmiş olacağız” dedi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı